УИХ-ын чуулганы /2025.06.12/-ны хуралдаанаар Монгол Улсын Ерөнхий сайдыг томилох тухай саналыг хэлэлцлээ.

Хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан гишүүд үг дайж, асуулт асуув.

УИХ-ын гишүүн Х.Тэмүүжин:

Ерөнхий сайд томилогдох гэж байгаа энэ үйл явдалтай холбоотойгоор хэд хэдэн үг бас хэлмээр санагдаж байна. Нэгдүгээрт, Үндсэн хуулийн Ерөнхий сайдын томилгоотой холбоотой асуудлыг зөв голдиролд нь оруулж хэрэглэхгүй бол бүүр буруу тийшээ явчихлаа. Ерөнхий сайдыг нэр дэвшүүлэх эрх мэдэл бол парламентын олонход байгаа тэр олонхыг авсан нам шийдвэрээ бүлгээрээ гаргах ёстой. Харин парламентаас гадна хуралдаад, гаднаас шийдвэр гаргаж ирээд яг цөөнхийн бүлэгт танилцуулж байгаа юм шиг танилцуулдаг жишиг ерөөсөө байж болохгүй. Хоёрт, парламентын олонхын бүлэг олонх болсон. Тэр хэсэг нь Ерөнхийлөгчид Ерөнхий сайдынхаа нэрийг өгөх ёстой болохоос биш нам хөндлөнгөөс нь өгч ерөөсөө болохгүй. Ингэх юм бол утга учир нь нөгөө парламентын засаглал гэдэг утга утга учир өөр алга алга болж байгаа. Үүнийг биднэг бодох ёстой.Мөн шинэ Ерөнхий сайдад нэр дэвшиж байгаа хүн маань яасан ч цочроотой, бас тийрэлттэй байх юм бэ дээ.

Ковид болон хоёр удаагийн парламентын бүрэн эрхийн хугацаанд хэт олонх байсандаа эрдээд шүүмжлэл, өөрөөсөө өөр дуу хоолойг сонсох тэвчээргүй болсон бол, Монгол Улсын ерөнхий сайдыг хийх чадваргүй гэсэн үг. Асуудалд субъектив хандахаасаа илүүтэйгээр бодлогоо ярих хэрэгтэй. Дахиад би нэг үг хэлмээр санагдаад байгаа юм. Монгол Улсын Ерөнхий сайд, Монгол Улсын Засгийн газар нэг зүйл дээр бат зогсох ёстой. Монгол Улсын гүйцэтгэх эрх мэдлийн бие даасан байдлыг хамгаалах ёстой, хэн нэгний гарын үзүүрт зарагддаг хүүхэлдэй байж болохгүй. Би мэдэж, сайн санаж байна. Тухайн үед Ж.Эрдэнэбат билүү Ерөнхий сайд байсан. Энэ Ерөнхий сайд өөрөө Ерөнхий сайд байж чадаагүй дараагийн Ерөнхийлөгч энэ хүн болно гэж горьдоод итгээд эрх мэдлийг яг хулгана хөеөгөө зөөж байгаа юм шиг Ерөнхийлөгч рүү зөөж гүйсэн. Харамсалтай нь бодсон хүн нь Ерөнхийлөгч болоогүй, өөр хүн болчихсон. Хамгийн түрүүнд зөөж гүйсэн эрх мэдлийнхээ золиосонд өөрөө огцорсон. Монгол Улсад энэ түүх дахиад давтагдах вий. Эрх мэдлийг хулганы хөеө шиг зөөж болохгүй шүү.

Гүйцэтгэх эрх мэдэл 2027 онд болсноор чинь болохгүй, дахиад өөр юм болох вий. Нутгийн дүү, нутгийн ах, манай намын ах гэдэг энэ ойлголтуудаас Ерөнхий сайд хол байх ёстой. УИХ-ын дарга байхдаа нутгийн ахдаа үйлчлээд, УАБЗ дээр УИХ-ын эрх мэдлийг аваачиж өгч байсан. Давхар дээлтэй холбоотой төмөр замын нарийн царигтай холбоотой олон шийдвэрүүдийг УИХ дээр ахынхаа төлөө гаргаж байсан энэ алдааг давтаж болохгүй. Ерөнхий сайдад ах гэж байхгүй. Ерөнхий Сайдад Монгол Улсын эрх ашиг байгаа. Ерөнхий сайдад өөрийг чинь томилсон хүний тухай яриа биш өөрийг чинь УИХ томилж байгаа. Үүнийг сайн бодоорой. Төгсгөлд нь хэлэхэд Монгол Улс жижиг улс биш, хүн ам жижигтэй л улс. Монгол Улс өөрийнхөө тусгаар тогтнолыг дипломат бодлогоор хамгаална дээр нь сөрөг зэвсэглэх чадвараараа хамгаална. Монгол Улсын иргэн болгон зэвсэг эзэмших чадвартай байх ёстой. Монгол Улсын иргэн болгон хэрсүү бөгөөд тархиараа бусдыг давж гарах чадалтай байх ёстой. Дээр нь шинжлэх ухаан технологийн ололтоор энэ улс эдийн засгаа ч босгож тусгаар тогтнолоо ч хамгаалах ёстой.