Монгол улсад "Төрөөс эмийн талаар баримтлах бодлого" 2 дахь удаагаа батлагдаад сүүлийнх нь 2014 оны 9 сараас мөрдөгдөж эхэлсэн боловч мал эмнэлгийн салбарт буюу ХХААЯаманд энэ бодлогыг хэрэгжүүлэх төлөвлөгөө өнөөдрийг хүртэл боловсрогдоогүй байгаа нь мал эмнэлгийн газрын, ялангуяа малын эмийн зөвлөлийн үйл ажиллагаа шаардлагад нийцэхгүй байгааг харуулж байна. Үүний улмаас хичнээн төрлийн, ямар үйлдэлтэй эм ,бэлдмэлийг мал эмнэлэгт хэрэглэж байгаа, тэдгээр нь эмчлэх,, сэргийлэх үйлдлээс гадна ямар гаж нөлөө үзүүлж байгаа, малын гаралтай бүтээгдэхүүнд хэрхэн хуриимтлагдаж, үлдэгдэл үүсгэж байгаа, хичнээн нь малын гаралтай түүхий эд, хүнсээр дамжин хүний биед сөрөг нөлөө үзүүлж /хуримтлал???/ байгаа, ямар ангиллын бэлдмэлүүд малын биед дасан зохиоцож, үйлчилгээ нь үгүй болж байгаа, тэдгээрээс хэрэглэхийг хориглосон болон өвчний үүсгэгчид тэсвэрт чанарын үйлдэлтэй антибиотик хэд байгаа, хортой үйлдэлтэй, нийгмийн эрүүл мэнд, байгал ь орчинд сөрөг нөлөөтэй хэд байгаа гэх мэт тооны хэлээр болон эмийн менежментийн талаас нь шинжлэх ухааны үндэслэлтэй, бодит дүгнэлт өгөх ямар ч мэдээлэл, үндэслэл, үйл ажиллагаа байхгүй байгааг шинэ ЗАСГИЙН ГАЗАР засч залруулах нь нэн чухал ажил болж байна. Шинэ түвшинд гаргаснаар хүний эрүүл мэндийг хамгаалж, малаа эрүүлжүүлж, экспортыг нэмэгдүүлэх нэг боломж бүрдэнэ.

Эм хангамжийн салбарт хөнгөлөлттэй зээл, НӨАТ-ын хөнгөлөлт олговол их хэрэгтэй байна. Мөн эм үйлдвэрлэгч нарт жижиг дунд үйлдвэрлэлийн зээлийг олгодог болоосой гэж хүсдэг. Түүнээс гадны эмийн зохистой хэрэглээн дээр ярихад зохисгүй хэрэглээг бий болгож байгаа эмч төлөөлөгчийн газруудыг шүүмжилмээр байна. Хууль эрх зүйн ямар ч үндэсгүй мөртлөө зөвшөөрөл аваад үйл ажиллагаа явуулдаг. Эмч нарыг цалинжуулж, эмч нарт мөнгө тараадаг. Монголд 30 гаруй төлөөлөгчийн газар байна. Эмч нарыг уруу татаж, хахууль өгдөг, манай эмийг бичээрэй гэж мөнгө өгдөг. Ийм зүйл байж болохгүй. Эмч төлөөлөгчийн газруудын цаад эмийн үнэ нь өндөр байдаг. Тэр бүхнийг ард иргэдэд л төлж байгаа шүү дээ.

Хамгийн гол нь хууль эрх зүйн орчинг тогтвортой байлгавал тогтвортой хөгжөөд явна. Хууль дүрэмж, журам стандарт л тогтвортой байх хэрэгтэй. Бид бол тогтвортой хуулийн дор тогтвортой үйл ажиллагаа явуулчихна. Гэтэл өнөөдөр тогтворгүй байгаагаас болж асуудлууд үүсдэг. Шинэ алба байгуулаад л шинэ журамтай болчихдог. Гэтэл удалгүй өөрчлөгддөг. Дээгүүрх халаа сэлгээ их учраас бидэнд ажил явуулахад хүндрэлтэй болдог. Энэ талаас нь бодлогоо сайн гаргах хэрэгтэй. Заримдаа төрийн аль алба нь юугаа хариуцаад байдаг нь ойлгомжгүй болчихдог. Эмийн салбарт өнөөдөр хэтэрхий олон аж ахуй нэгж үйл ажиллагаа явуулж байна. Үүнийг тогтвортой хууль эрх зүйн орчноор зохицуулах хэрэгтэй. Олон улсын түвшинд хүрэх ёстой. Энэ өндөр шаардлагад ч гэсэн компаниуд бэлэн байх ёстой.

Шинэ засгийн газар эмийн салбарт замбараагүй байдал үүсгээд байгаа. Бид мэргэжлийнхээ дагуу 20 жил үйл ажиллагаа явуулж байгаа хүний хувьд жаахан гомддог. Гэхдээ хуурамч эмийг хил гаалийн хяналт сул байгааг далимдуулж наймаачид оруулж ирж байдаг ч би баталж чадахгүй. Ер нь энэ салбарын зөвшөөрлийг мэргэжлийн байгууллагын мэргэжлийн хүнд л зөвшөөрөл олгох хэрэгтэй. Тусгай зөвшөөрлийг хэн дуртай хүнд өгч болохгүй. Эм гэдэг онцгой бүтээгдэхүүн гэдэг мөртлөө мэргэжлийн бус хүмүүсийн гарт бизнес болж орсон нь аюултай. Бидний хувьд улсыг эмээр хангаад ажиллаж байна. Энэ салбарыг босгож ирсэн хүмүүсийн хувьд одоо бодлого хэрэгтэй байгааг хэлмээр байна. Эм ханган нийлүүлэх байгууллагын хувьд стандарт нь их л нуршсан, найруулга муутай гадаадын юмийг орчуулсан ойлгомж муутай зүйл орсон байсан. Энэ асуудлаар Эмийн холбоонд саналаа өгсөн. Одоо эм хангамжийн байгууллагуудыг цөөлөх бодлого барьж, том шалгуурыг тавьж байгаа нь нэг талдаа бор зүрхээрээ яваа мэргэжлийн хүмүүсийг яах вэ гэдгийг бодох хэрэгтэй. Аажмаар хийж болно. Европ стандартад хүрэх нь зөв ч манай улс орны нөхцөл байдал ямар байгаа билээ гэдгээ бодох хэрэгтэй.

Эмийн салбарынхныг олон нийтэд хуурамч эм зардаг гэж буруу ойлгуулдаг. Гэтэл яг үнэндээ эм хангамжийг салбарыг авч явах гээд бор зүрхээрээ зүтгээд байгаа. Түүнээс гадна эмийн стандартыг илүү сайжруулах шаардлагатай. Гадны стандартыг л хуулаад байгаа. Хөрсөн дээр шингэхгүй зүйлийг авчрах гээд яриад байгааг анхаарах хэрэгтэй. Тодорхой хүмүүсийн эрх ашгийг хамгаалсан гэж болохгүй. Гол эмийн салбарыг бодлогоор дэмжихгүй бол хэцүү. Улс орны хэмжээнд зайлшгүй шаардлагатай эм тариагаа өөрсдөө хангадаг болох хэрэгтэй. Төрийн зүгээс бодлогоор авч хэрэгжүүлэх хэрэгтэй. Ирээдүйгээ харсан зөв бодлого байх ёстой. Зах зээлээ зөв харахгүйгээр хэтэрхий ложистик харсан, маркетинг хөөсөн байж болохгүй. Ложистик байх нь зөв ч улс орны эрх ашгаа бодьё. Эм гэдэг чухал учир улсаас анхаарах ёстой.

Эм хангамжийн салбар талаас яривал үндэсний бодлогод тусгах олон асуудал байгаа. Компаниудын хөгжилд тэгш боломжийг олгохгүй бол, хэт давуу байдлыг мэдээлэлд ойр байгаа нь авчихаад байдаг. Энэ нь Тендерийн хуультай холбоотой. Уг нь хууль өөрчлөгдөнө л гээд байгаа. Хэзээ өөрчлөгдөх юм бол. Эм хангамжийн байгууллагуудын хувьд чанаргүй эм нийлүүлдэг гэх мэдээлэл нийгэмд байдаг. Гэхдээ тухайн байгууллагын захирлуудтай холбоотой. Сайн зүйл хийх гээд явж байгаа олон хүн байгааг олж хараасай гэж хүсдэг.

Эмийн үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэхийн тулд хоёр зүйлийг бодох хэрэгтэй. Нэгд, өмнө нь үйлдвэр байгуулна гээд өөрсдийнхөө хүрээнд болсон, болоогүй зүйлүүд барьчихсан нэг хэсэг байна. Тэдгээрийг яах вэ гэдэг асуудал байна. Хоёрт шинэ үйлдвэр технологийг барьж байгуулах асуудал. Гэтэл үүнийг жижиг үйлдвэрүүд өөрсдийнхөө зардлаар байгуулахад хэцүү. Заавал төр засгийн дэмжлэг хэрэгтэй. Тэр хөрөнгө оруулалтыг үр ашигтай болгохын тулд импортыг багасгаад, дотоодын үйлдвэрлэлийг 5-10 жил дэмжихэд болно. Одоо бол үйлдвэрлэлийн паркийг барина гэж яригдаж байгаа боловч хэтэрхий хүнд яриад байна. Эмийн үйлдвэр бол хөнгөн маягийн үйлдвэр. Гэтэл нүсэр бүтэц, их хөрөнгө оруулалтаар төсөөлөөд байгаа нь өрөөсгөл байна. Тийм учраас паркийг зах зээлээс холгүйгээр зохион байгуулж болно.

Хамгийн гол нь GMP-ийн олон улсын шаардлага хангасан үйлдвэр байгуулахын тулд дэд бүтцийг нь шийдэж өгөх хэрэгтэй. Газар болон бага хүүтэй зээл олгох хэрэгтэй байна. Эрүүл мэндтэй холбоотой онцгой бүтээгдэхүүн учир зээл олгох хэрэгтэй. Эм хангамжийн асуудалд гэхэд нэг асуудал бий. Нэг компани эмээ бүртгүүлчихлээ гэхэд бусад нь дагаад оруулаад ирдэг. Хөгжих боломжгүй, зохицуулах хэрэгтэй. Зохицуулахгүй бол мэргэжлийн бус бизнесмен хүмүүс дураараа оруулж ирээд байна.

Хүн өрхийн эмнэлэг орж үзүүлээд эм бичүүлж авсанаас захын нэг эмийн санд ороод эм худалдаж авч уух нь илүү хялбар байна шүү дээ. Тиймээс эрүүл мэндийн тогтолцоог сайжруулах хэрэгтэй